Turgut Özal, babasının görevi nedeniyle ilk ve orta öğrenimini yurdun değişik yerlerinde okuyarak tamamladı. Daha dört yaşında iken ailesi Bilecik / Söğüt’e taşın­mıştı, İlköğrenimine burada başladı, ailesinin taşındığı Silifke’de tamamladı. Ortaokulu bitirdiği Mardin’de lise olmadığı için Konya Lisesi’ne gönderildi. Ancak arkasından kardeşi Korkut da ortaokulu bitirince, iki kardeş Malatya’daki dayıları Süleyman Doğan’ın yanına gönderildiler. Aile sonunda Kayseri’de bir araya geldi, böylece Özal liseyi Kayseri’de bitirdi. Arkasından, girdiği üç fakültenin de imti­hanlarını kazandı ve bunlardan İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü’nü seçti. 

Turgut Özal’ın ekonomik olarak kısıtlı olanaklar içinde geçen öğrenim süreci, hayata atıldıktan sonra hayır amaçlı çeşitli hayır kuruluşlarında görev alma­sında temel etken olmuştur. Devlet Planlama Teşkilatı’nda çalışırken, çalıştığı daireye uğrayan ihtiyaç sahibi bir fakire verecek bir şey bulamayınca üzerindeki elbiseleri çıkarıp vermesin­de, zorluklar ve yoksulluklar arasında geçen hayatının rolü büyüktür. Üniversite yıllarında gençlik hareketlerinde aktif olarak rol aldı ve öğrenci derneği yardım kolu başkanlığı yaptı. Kardeşi Korkut’la birlikte, “Anadolu’nun bağrından kopan­lara İstanbul’u Tanıtma Kulübü”nü kurdu.

1950'de İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Fakültesi’ni bitirdi. Ankara’da Devlet Su İşleri’nde ve Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ)’de görev yaptı. Bu arada evlendi, fakat bu evlilik kısa sürdü. 1952 yılında sona eren evliliğinden sonra, ikinci evliliğini EİEİ’de çalışan Semra Hanım’la evlendi. Özal’ın bu evlilikten üç çocuğu oldu. Evliliğin hemen ardından, mesleğinde ihtisas yap­mak amacıyla ABD’ye gönderildi. Dönüşünde EİEİ’de Genel Direktör Teknik Müşaviri ola­rak görevlendirildi. 1958 yılında zamanın hükümetince kurulan Planlama Komisyonu’nun sekreterya görevini üstlenen Özal, 1959 yılın­da askere gitti ve bu görevini Ankara Ordonat Okulu’nda yedek subay olarak yaptı. Devlet Su İşleri Genel Müdürü Süleyman Demirel de, Turgut Özal’ın yanına yedek subay öğrencisi olarak geldi. 1960 yılın­da “27 Mayıs” askeri darbesi sırasında Özal askerdi. Askerlik görevinin hemen ardından elektrik İşleri Etüd idaresi'ndeki görevine tekrar dönen Özal, Devlet Planlama Teşki­latı (DPT)’nın kuruluş ça­lışmalarına da katıldı.

Turgut Özal, 1965’te Başbakanlık özel teknik müşaviri oldu. 1967’de Devlet Planlama Teşki­latı (DPT) müsteşarlığına getirildi. 1970’te “finans­man kanunları”nın hazırlayıcıları arasındaydı. 12 Mart 1971’den sonra bu görevinden ayrıldı. Arkasından Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’ne giderek 1973’e kadar Dünya Bankası Sanayi Dairesi’nde özel müşavirlik yaptı. Yurda döndükten sonra özel sektörde bankacılık, demir çelik, oto­motiv sanayisi, tekstil, gıda ve döküm alanlarında yö­netici olarak çalıştı.

1977 genel seçimlerinde Milli Selamet Partisi (MSP)’den İzmir Milletvekili adayı oldu ve seçimi az bir farkla kaybetti. Daha sonra Madeni Eşya Sanayiciler Sendikası (MESS) Genel Başkanı olarak görev yaptı. Kasım 1979 yılında Süleyman Demirel başkanlığında kurulan azın­lık hükümetiyle yeniden devlet memurluğuna dönen Özal’a, Başbakanlık Müsteşarı ve DPT Müsteşar Vekilliği görevi ve­rildi. 24 Ocak 1980’de açıklanan “İktisadi Önlemler Paketi”nin hazırlayıcı­ları arasında yer aldı ve iktisadi kararların sorumlulu­ğunu üstlendi.

Turgut Özal, “24 Ocak Kararları” olarak bilinen önlemlerin alındığı 1980 yılının başlarında Türkiye ekonomisi özel­likle dış finansman açısından büyüyen sorunlarla karşı karşıyaydı. 1970’lerin ikinci yarısından başlaya­rak ülkede gerileyen üretim artış hızı 1979’da nüfus artış hızının altına düşmüş, aynı dönemde enflasyon gide­rek hızlanmıştı. “24 Ocak Kararları” temel olarak döviz kuru ve para arzı araçlarını kullanarak, ödemeler dengesini düzeltmeyi ve enflasyonu düşürmeyi hedef­liyordu. İhracatın özendirilmesinin ve serbest piyasa ekonomisi kurallarının işletilmesinin amaçlandığı öne sürülen “istikrar programı” çerçevesinde Türk Lirasının değeri % 50’ye yakın bir oranda düşürüldü. “Katlı kur” uygulaması sınırlandırıldı ve faiz oranlan yükseltildi. 1 Temmuz 1980’de faiz oranları üzerindeki devlet denetiminin kaldırılması ile “Temmuz Bankacılığı” olarak adlandırılan dönem başladı.

12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından, 20 Eylül’de kurulan Bülent Ulusu Hükümeti’nde, iktisadi işlerden sorum­lu Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı olan Özal, “24 Ocak Kararları” uygulamasını sürdürdü. Bu program ilk hazırlandığında yapılamayan vergi değişiklik­leri 1981 yılı başında uygulanmaya konuldu. 30 Nisan 1981’de Türk lirasının değerinin günlük olarak belir­lenmesi kararlaştırıldı. Özal “Bankerler Olayı” olarak bilinen ve bankerlik piyasasının çökmesiyle sonuçla­nan gelişmelerden sonra 13 Temmuz 1982’de görevin­den istifa etti. Bir süre İslam Kalkınma Bankası’nda çalıştı ve çeşitli şirketlerde danışmanlık yaptı.

Özal, 12 Eylül sürecinin arkasından siyasi partilerin açılmasına ve kurulmasına izin verilmesi üzerine, 20 Mayıs 1983’te Anavatan Partisi (ANAVATAN)’ni kurdu ve partinin genel başkanlığına seçildi. Parti programında, ekonomiye devlet müdahalesinin en aza indirilmesini, dış, ticaretin serbestleştirilmesini, yabancı sermaye yatırımlarının özendirilmesini, reka­bet koşullarının egemen kılındığı serbest piyasa eko­nomisinin uygulanmasını ve Ortadoğu ülkeleri ile yakın ilişkiler geliştirilmesini savunan ANAVATAN, seçimlere katılmasına izin verilen üç partiden biri oldu. 6 Kasım 1983 Genel Seçimleri’nde partisinin çoğunluğu sağlaması üzerine, hükümeti kurmakla görevlendiri­len Özal, 13 Aralık 1983’te Türkiye Cumhuriyeti’nin on dokuzuncu başbakanı olarak göreve başladı.

ANAVATAN’ın 13 Nisan 1985’te yapılan ilk büyük kongresinde tekrar genel başkanlığa seçilen Özal, 1987 yılında yapılan genel seçimler­de de çoğunluğu sağladı. Böylece 21 Aralık 1987’de İkinci Özal Hükümeti’ni kurdu. 18 Haziran 1988’de yapıları Anavatan Partisi İkinci Olağan Kongresi sırasında Özal’a bir suikast girişiminde bulunuldu ve girişimi elinden aldığı bir yarayla atlattı. Özal aynı gün tekrar oy birliğiyle yeniden genel başkanlığa seçildi. Ardından 31 Ekim 1989’de Kenan Evren’den boşalan Cumhur­başkanlığı makamına seçildi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Cumhurbaşkanı olarak 9 Kasım 1989’da göreve başladı.

Turgut Özal, getirdiği yönetim anlayışı ile ekonomide, felsefede, siyasette, dış politikada zihniyetleri değiştirdi. Her türlü yeniliğe açık bir siyasi politika izleyerek, ülkenin kaderini değiştiren kararlara cesurca imzalar attı. Türkiye’de liberal ekonomiyi ve beraberinde liberal düşünceyi tüm hatlarıyla yerleştirmeye, uygulamaya çalıştı.

Herkes Özal’ın laik bir ülkenin cumhurbaşkanı olarak cuma namazına gidip gitmeyeceğini merakla bekliyordu. Fakat o her zamanki gibi rahat ve tabulara meydan okuyan tavrıyla Ankara Kocatepe Camisi’ne gitti ve cuma namazını kıldı. O gün Kocatepe’de izdiham yaşandı ve halk sevincin­den gözyaşlarına boğuldu. Türkiye'nin bölgesinde etkin rol oynamasını isteyen Özal, Balkanlara ve hemen peşinden Orta Asya’ya yaptığı o uzun ve yorucu gezisinden döndükten sonra, 17 Nisan 1993’te Ankara’da vefat etti. Bu ani ölümü nedeniyle özellikle ailesince zehirlendiği ileri sürüldü. “Öldükten sonra beni İstanbul’a defnedin, kıyamete ka­dar Fatih Sultan Mehmet’in manevi ruhaniyeti altında bu­lunmak istiyorum” vasiyetine uyularak, Adnan Menderes’in de bulunduğu yerde toprağa verildi.

 ESERLERİ:

La Turqie en Europe (Fransa, 1988), Turgut Özal’ın Anıları (Yay. Haz: Mehmet Barlas, 2000).

KAYNAKÇA (Başlıcaları): Emin Çölaşan / 24 Ocak... Bir Dönemin Perde Arkası (1983),  Özal Ekonomisinin Perde Arkası (1984), Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi (c. 8, İstanbul 1985), Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi (c.17, 1986), Yavuz Donat / Özallı Yıllar 1983-1987 (1987), İhsan Işık / Bir Portre: Turgut Özal (İki Yobaz, 1996, s. 113-118), Beşir Ayvazoğlu / Bir Cumhurbaşkanının İçimizden Biri Olarak Portresi (Defterimde Kırk Sûret, 3. bas., 1999, s. 84-88), İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) – Ünlü Devlet Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 1, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Oktay Ekşi / Bir muhasebe (10.11.2004), Çetin Altan /  Bizim Oligarşik Kadırga ve Turgut Özal Pragmatizmi (Milliyet, 19 Nisan 2006), Sema Dülger / Dünden Bugüne Devletin Zirvesindekiler (2007).