Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı 1920 yılı Türkiye için buhranlar, arayışlar, dışarıya karşı mücadele ve içeride çatışmaların yaşandığı bir yıldır.
Batı emperyalizmi ülkenin üstüne çullanmıştır. Adatılmış kitleler Kuvayı Milliyeye karşı ayaklanmaktadır. Öte yandan 1917’de bir yanardağ gibi patlayan Bolşevik devriminin sarsıntıları bütün Avrupa ve Kafkaslara olduğu gibi Anadolu’ya da ulaşmıştır.
Kurtuluş için bir çare arayanlardan hemen herkesin bulduğu çözüm komünist olmaktır. Memlekette komünistten geçilmemektedir! İstanbul’da Türkiye Sosyalist Fırkası, Türkiye İşçi ve Köylü Sosyalist Fırkası, Anadolu’da kurucularının hepsi mebus, üçünün ise bakan olduğu Yeşil Ordu, Onun içinden çıkan Meclis’teki Halk Zümresi, Gizli ve açık Türkiye Komünist Fırkaları, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, Bakü’daki Türk Komünist Fırkası ve Enver Paşa’nın Halk Şuralar Fırkası.
Bu kadar komünist, bir anda ve hiç yoktan nasıl ortaya çıktı? Bu komünistlerin bir kısmı daha önce İttihatçıydı. Bir kısmı İslamcıydı, milliyetçiydi. Komutanlık, valilik, kaymakamlık, gazetecilik, hocalık yapıyorlardı.
Bu partilerin programları arasında emperyalizme karşı bağımsız bir ülke yaratmak, Sovyetlerle dost ve müttefik olmak ve ülkede yönetimi doğrudan doğruya halkın eline vermek gibi ortak yanlar vardır. Bir kısmı diğerinin önünü kesmek için kurulmuş da olsa…
Tarih, okul kitaplarında ezberletilmek için yazılanlar kadar basit değildir.
Bu partilerden biri Ankara’da kurulan resmî Türkiye Komünist Fırkası’dır. Yeşilordu Cemiyeti’nin dağıtılmasından sonra komünist akımları denetim altına almak için Mustafa Kemal Paşa tarafından Ankara’nın ileri gelen mebus ve komutanlarına kurdurulmuştur. Bakın partinin mensupları arasında kimler vardır: Hakkı Behiç, Yunus Nadi, Muhittin Baha, İbrahim Süreyya, Adnan Adıvar, Celal Bayar, İhsan Eryavuz, Tevfik Rüştü Aras… Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa’ya yazdığı 31 Ekim 1920 tarihli telgrafta Feyzi, Ali Fuat ve Kâzım Karabekir, Refet ve İsmet Beylerin de gizli olarak bu partiye dâhil olmalarını uygun gördüğünü bildirmiştir. Çerkez Ethem’e yazdığı bir telgrafta ise Üçüncü Enternasyonale bağlı bu cemiyete Ethem ve Refet Bey’le birlikte kendisinin de alındığını anlatmıştır.
Partinin resmi yayın organları Yeni Dünya ve Yeni Gün’dür.
NASIL BİR FELAKETTEN DÖNÜLDÜ
VEYA NASIL BİR FIRSAT KAÇIRILDI?
Aşağıda, Resmi Türkiye Komünist Fırkasının 65 maddelik Siyasi Programından bazı maddeler alacağım. Bu programın uygulanmayışı ile Türk burjuva ve toprak ağalarının nasıl bir “felaket”ten döndüğünü, işçi, köylü ve diğer emekçilerin nasıl büyük bir fırsatı kaçırdığını göreceğiz.
Cümle sonlarındaki rakamlar programdaki maddeyi gösteriyor.
Milli hakimiyet, rençper, asker, amele ve diğer ücretlilerden ibaret olan milletin ekseriyetine verilmesi için geniş yerel teşkilatlanma ve en yüksek devlet teşkilatına kadar bütün hükümet işlerinde bu milli çoğunluğun el koymasına çalışılacaktır (1).
Tufeyli bir hayat yaşayanların siyasi hakları sınırlanacaktır (2).
Sermayedarlar ve seçkinler elinde bulunan basın ve yayın araçları onların elinden alınarak yoksulların örgütlerine verecektir (3).
Bütün insan topluluklarında eşitlik koşullarını vücuda getiren dünya devriminin ilkeleri kabul edilerek aile hayatına kadar bütün toplumsal şartlarda eşitliğin kurulmasına çalışılacaktır (4).
İdare teşkilatı, yerel şûra hükümetlerine bırakılacaktır (6).
Ordu, servet sahibi sınıfların bir aleti olmaktan çıkarılarak, askerler halkla aynı siyasi haklara sahip olacaktır (7).
Türkiye’deki bütün milletler, seçkinlerin ve arazi sahiplerinin idaresindeki esirlik hayatının kaldırılması için mücadeleye katılmaları Avrupa emperyalizmine karşı ilan edilen savaşa fiilen ve ruhen katılmaları şartıyla eşit haklara sahip olacaktır (9),
Sömürgeler, kendi geleceklerini kendileri tayin edeceklerdir (10).
Askerin talim ve terbiyesinde sosyalizm eğitimi esastır. Her kıta bir komünist heyeti, her orduda güvenilir bir komünist komiseri bulunacaktır(13).
Üyeleri halk içinden seçilmiş bir dereceden ibaret bağımsız mahkemeler kurulacaktır (18).
Eğitimde amaç, sınıfların ortadan kaldırılması, komünist insanlığın ilerleme ve gelişmesine hizmet edecek yenilikleri uygulamaktır (20). Komünizmi kesin olarak kuracak kuşaklar yetiştirilmeye çalışılacaktır (21).
Eğitim ve öğretim genel, parasız ve fennidir(22). Bütün okuyanlara yemek, elbise kundura, kitap ve eğitim gereçleri devlet tarafından verilecektir (25). Muallimler ordusu, eğitim işçileri ordusu halinde komünist fikirlerle donanmış olarak hazırlanacaktır(26). Şahıslar elinde bulunan öğretim kurumları zapt edilerek halkın yararına verilecektir (31).
İslamiyetin sosyalizmi tamamıyla kuran esasları yayımlanarak komünistliğin bir dini ve ahlaki fazilet olduğu kanıtlanacaktır(33).
Bütün üretim araçları, emekçinin ortak mülkiyeti haline getirilecektir(34).
Bütün bankalar millileştirilecektir işçi hükümetinin ve inkilap iktisadının aracı olacak Türkiye Millet Bakası kurulacaktır (57).
İşsizlik sigortası uygulanacaktır(61/8). İşçi ücretleri, işçi cemiyetleri tarafından belirlenecektir (61/10). İşsizlere iş temin edilmesi mecburidir (61/11).
Eczanelerin, büyük hastanelerin millileştirilmesi, doktorların mecburi hizmetle görevlendirilmesi partinin amaçları arasındadır (65).
