Evrensel Ve Devrimsel: ‘Nora 2’
Ares Kıvanç Dönmez’le Sahneden Biraz;
‘nin katkılarıyla yayına hazırlanmıştır.
Bağımsız ve alternatif köşe, ‘Sahneden Biraz’, her türlü ‘baskı-şiddet-taciz-zorbalık ve ötekileştirme’ye karşıdır!
UYARI: Yazıya geçmeden önce bilin, LÜTFEN! Bu köşe Green Peace’i (Yeşil Barış), WWF’yi (Dünya Doğal Hayatı Koruma Vakfı)’nı, Amnesty International’ı (Uluslararası Af Örgütü) ve Human Rights Watch’u (İnsan Hakları İzleme Örgütü) nü desteklemektedir.
’YI VE ‘SAHNEDEN BİRAZ’ ARACILIĞIYLA SANA İLETTİĞİ MESAJI SAKIN ES GEÇME!
SAHNEDEN BİRAZ ’IN DEĞİŞMEZ DOĞA ÖĞRETİSİ!
(...) Yalnızca son ağaç kesildikten, son ırmak zehirlendikten ve son balık yakalandıktan sonra... Ancak ondan sonra paranın yenemeyeceğini anlayacaksınız...
Kızılderililerin Kehaneti (Cree)- Marlo Morgon-(Bir Çift Yürek)
ACİL İLETİŞİM&PROJE İŞBİRLİĞİ İÇİN: [email protected]
Süreç işleyişi: -Tüm mailler aynı gün cevapladırılır ve bekletilmez.
-Mail süreci uzatılmadan, telefonla sesli iletişime geçilir.
Kıvanç İlkesi: Söz veriyorum: Size doğru olmayan bir şeyi, o an doğru onu gerektiriyor ya da kendi doğruma “doğru” geliyor diye doğru gibi yazıp göster(e)mem. Bir tek şey için söz ver(e)mem: Taraf tutmamamı istemeyin benden. En tarafsız anımda, farkında bile olmadan bir tarafa geçmiş olabilirim. Kişilerin ve yerlerin asla ama ‘düşünce’ ve ‘fikir’ lerin daima.
‘Sahneden Biraz’ dan Okuyucusuna Teşekkür:
Ares Kıvanç Dönmez, bir önceki ‘Sahnede Biraz’da, alternatif gösteri mekanı Bahçe Galata tarafından sergilenen ‘Terörizm’ adlı oyun ile ilgili olarak kaleme aldığı değerlendirme yazısının gördüğü ilgi ve otoritelerin başı çektiği çevreler tarafından gelen beklenmedik ‘tebrik mesajları’ nedeniyle ‘teşekkür’ eder.
MOTTO: ‘Sahneden Biraz’, sahnede gerçek olan ve gerçeğin kendisi ile ilgili olan şeylerin tamamı ile ilgilenir ve ‘gerçek sanat’ ile çok gerçek bir alışveriş içerisindedir.
Bir performans, sahnede başlar ve biter ama ‘Sahneden Biraz’ da uzun süre devam eder.
‘Yerelde terk-evrenselde erk: Nora 2’ adlı bu yazı, 11 Mayıs 2024, saat 19:30’da, Bahçe Galata’da gösterimi gerçekleşen, ‘Nora 2’ adlı oyunun ana değerlendirme yazısıdır.
ALANA GİRİŞ İÇİN, İŞBİRLİĞİ ‘BAHÇE GALATA’ İLE SAĞLANDI:
Bağımsız ve alternatif yapı, ‘Sahneden Biraz’a,‘Nora 2’ adlı oyun eventi için, alana özel giriş hakkı tanıyan, https://bahcegalata.com/; bu yazı seninle var!
‘Sahneden Biraz’ Gösteri Puanlaması:
Bağımsız ve alternatif yapı, ‘Sahneden Biraz’ın puanlama sistemi ‘tiyat- ro oyunu’ ve ‘performans sanatı’ içine dahil olan performanslar için 10 kriter baz alınarak işlemektedir.
Bu kriterler, ‘uluslararası düzeyde standart’ kabul edilme zorunluluğu taşımakla birlikte, köşenin kendi standart kabul ettiği kriterlerle de birleşik haldedir.
‘Puanlama’ net bir şekilde ilgili ‘değerlendirme yazısı’ öncesi aşağıda dikkatinize sunulmaktadır. ‘Sahneden Biraz’ konser ve benzeri eventleri ‘5’, tiyatro ve benzerlerini ise ‘10’ üzerinden yıldızlar.
1-Hikaye:
-Konu Yapısı: Hikayenin tutarlılığı, temposu ve gelişimine bakarak:9-10
-Dialog: Doğallık, etkinlik, karakterlere ve ortama uygunluk durumu gözetilerek:10
2-Yönetmenlik:
-Vizyon ve Yorumlama: Yönetmenin senaryoya olan benzersiz yaklaşımı ve bunu nasıl gerçekleştirdiğine bakarak:9,5-10
-Tempo: Sahne akışı ve genel prodüksiyonun zamanlaması gözetilerek:10
3-Oyunculuk:
-Performans Kalitesi: İnandırıcılık, duygusal derinlik ve tutarlılığa bakılarak:9,5-10
-Kimya: Oyuncu kadrosu arasındaki etkileşim ve dinamikler gözetilerek:9,5-10
4. Dekor ve Aksesuarlar:
-Estetik ve İşlevsellik: Dekor ve aksesuarların anlatımı nasıl geliştirdiği ve döneme veya stile ne kadar uygun olduğuna bakılarak:9-10
-Yaratıcılık ve Yenilikçilik: Alan ve malzeme kullanımında orijinallik gözetilerek:10
5-Kostüm ve Makyaj:
-Doğruluk ve Uygunluk: Karakterlere, döneme ve bunların ortama uygunluğuna bakılarak:10
-Tasarım ve Uygulama: Kalite, yaratıcılık ve detaylardaki dikkat gözetilerek:10
6-Işıklandırma:
-Etkinlik: Işıklandırmanın ruh halini, odaklanmayı ve görsel anlatımı nasıl geliştirdiğine bakılarak:9,5-10
-Teknik Kesinlik: Işık tekniklerinin anlatımı ve genel estetiği desteklemek için kullanımı gözetilerek:9,5-10
7-Ses ve Müzik:
-Ses Kalitesi ve Dengesi: Ses efektlerinin ve müziğin netliği ve uygunluğuna bakılarak:10
-Entegrasyon: Ses ve müziğin prodüksiyonu nasıl geliştirdiği gözetilerek:9-10
8-Koreografi ve Hareket:
-Uygulama ve Kesinlik: Dans veya hareket sekanslarındaki yetenek seviyesi ve senkronizasyona bakılarak:10
-Alaka: Koreografinin hikaye ve karakter gelişimini nasıl desteklediği gözetilerek:10
9-Genel Prodüksiyon Kalitesi:
-Bütünlük: Tüm unsurların (oyunculuk, tasarım, teknik yönler) nasıl bir araya geldiğine bakılarak:9-10
-İlgi ve Etki: İzleyici tepkisi ve duygusal etki gözetilerek:9-10
10-Temalar ve Mesajlar:
-Açıklık ve Derinlik: Prodüksiyonun tema ve mesajlarını nasıl ilettiğine bakılarak:10
-İlgililik ve Yankı: Güncel meseleler veya evrensel gerçeklerle bağlantısı gözetilerek:9-10
Not: https://bahcegalata.com/ ile ‘Sahneden Biraz’ arasındaki iletişim sürecini sorunsuz bir şekilde yürüten ve iki yer arasındaki iletişimin kurulmasında aktif rol üstlenen Derya Şahan’ a geçen yazıda olduğu gibi bu yazıda da özel olarak teşekkür etmeyi borç biliriz...
‘Sahneden Biraz’, iyi okumalar diler. Değerlendirme yazısı, Evrensel Ve Devrimsel: ‘Nora 2’, bu noktada başlıyor!
9,5-10/10 - ‘Kusursuz bir iş.’
BAHÇE GALATA-TERÖRİZM-KÜNYE:
Yazan: Lucas Hnath
Yöneten: Saim Güveloğlu
Oyun Asistanı: Bilgesu Akın
Dekor-Kostüm: Hilal Polat
Işık: Utku Kara
Afiş ve Broşür: Salih Berk İlhan
Oynayanlar: Nihal G. Koldaş, Tülin Özen, Tansu Biçer, Zeynep Çötelioğlu
Katkı ve desteği ile: Doğa Çelik
Yaklaşık 100’ sürer; ara yoktur.
Yaş Sınırı: +13
ÖZEL TEŞEKKÜR: Bağımsız ve alternatif yapı ‘Sahneden Biraz’ı, yakından takip eden ve yüksek takdirlerini sunan usta kalem, duayen sayın Atilla Dorsay’a büyük teşekkür, saygı ve o çok özel sevgimle…
‘NORA’/ÖNİZLEME-ÇÖZÜMLEME:
En cesur hareket, kendin için ‘düşünmek’tir. Yüksek bir sesle. Coco Channel
(...) Şimdi o ‘en cesur hareket’ için davranıyor ‘Nora’. Bunun için de, hiç ama hiç yapmadığı bir şeyi yapıyor; ‘düşünüyor...’
Kendini bildi bileli,‘düşünmek’ nedir, bir kez bilebilmedi ‘Nora’. Bildiği zamanlar olduysa da, bu içinden içindendi ve duyulmayacak kadar ‘alçak sesle’ydi.
Eğer bunu dışından ve ‘yüksek sesle’ yapmaya kalkacak olursa, bu da etki- siz olurdu çünkü Nora’ nın bu konudaki kapasitesi, ‘onun yerine düşünenler’ tarafından yetersiz bulunurdu.
İşte bu aks içindeki Nora’ ya, düşünmenin eylemsel biçimi, böyle işledi yıllarca.
‘Düşünmek’, Nora’nın elinden, en başta bir alınmış olandı ve yaşamı boyunca tasarruf ettiği hiçbir şey, ‘düşünmemek’ kadar olmamıştı.
‘Nora’ bir köşede durur, düşünceleriyse, Nora’ nın ne düşünmesi gerektiğini düşünenlerin elinde Nora’dan bir öbek olurdu. Sonra gerisingeriye hepsi Nora’ ya sunulur ve Nora’da kendini düşünürken bulurdu.
‘Düşünmek’ ve ‘Nora’, bu mevcut olanın dışında, başka bir ilişki modeline girmek için, çabalamadı daha fazla...
Oysa bu gibi çabalara girildiğinde, yaşam oldukça destekciydi. Böyle olduğu en çok ‘başarmak inanmanın yarısıdır’ dan bilinirdi.
Ne var ki ‘Nora’ bunu da bilemeyecek denli düşünmekten muaf bir hanımefendiydi. Neden sonra ve ne olunca, ‘düşünmek’ ve ‘Nora’ bunu, diğerleri olmadan yapmak için anlaştı; iki birbirine uzak arkadaş bu sayede yakınlaştı.
Bu arkadaşlığın devam etmesi için çabalamakta lazımdı. Bir büyük çaba ki, uzun yıllar aldı ve yaşam verdiği destekle ‘düşünen Nora’dan yıkılmaz yıkılmaz kale yaptı.
Bu kalede...Ne zamanki ‘düşünce’, Nora’ ya yan, ‘düşünmek’ ise ana yol oldu, böyle olunca ‘Nora’ dan, tek başına da bir ‘düşünebilen’ doğdu. Şimdi tüm ak- siyonu, bu doğumu kucaklamak için bir tek!
Bu nedenle, gövdesinin ağırlık merkezine doğru yavaş ve ve temkinli bir şekilde yerleşen bu ‘yeni Nora’, düşünmeyi ona var kılan aklıyla yerleştiği yerde eskisine koca bir terk!
O Nora ki; eskisiyle ve yenisiyle...(Nora Bir Bebek Evi/Nora 2)tüm bu süreçte; önce ‘birey’, sonra ‘kadın’ ve doğrudan ‘saygın’.
Verdiği mücadele bugün hem ‘devrimsel’ hem de son derece ‘evrensel.’ Ares Kıvanç D.
ÖN NOT: Bu yazı, değerlendirmesini sunduğu ‘Nora 2’ adlı oyunla, çok düşünen, yüksek düşünen, yüksek sesle düşünen, içinden içinden değil, dışından dışından düşünen Noralara.
‘Bir Bahçe Galata İşi’ olan ‘Nora 2’, ‘düşünmek’ tek işi olan, öyle ki an gelip de kendini ‘düşünmek’ üzerine bile düşünürken bulan, hatta zamanla bundan biraz da yorulmuş olan ama ‘ev işleri’; ‘gündelik işler’ gibi sıradan işlerdense böylesinden yorulmayı kendine yeğ tutan, önce ‘birey’, sonra ‘kadın’ Noralara...
YAZIYA DEVAM ETMEDEN ÖNCE TAKİBE AL/PARÇASI OL!
https://www.instagram.com/bircanbircandir/
Sağladığın buluşma için teşekkürler; Sertab Erener.
‘NORA 2’ İLE TÜLİN ÖZEN:
Yaşam tarafından ona verilen ‘görev ve sorumluluklar, aidiyetler, inanç kalıpları; bununla ilgili akıllar’ ve ne yapması, nasıl yapması ve ne kadar yapması gerektiğiyle ilgili olarak o süregelen yaptırımlar…
Bütün bunlarla ‘sorumlu’ değil ‘sorunlu’ bir Nora’ydı yaşamın merkezin- deki. Adına ‘yaşam’ diye belirlenmiş olan o şeyin ‘merkez’ kabul edilen yerindeki.
Onu ‘sorumlu’ değil ‘sorunlu’ kılan bu şeyler yerine, kendiyle ilgilenmek üzere uyandığı bir sabah artık bu sorumlulukları daha fazla sırtlanmadı ve başkalarında olan sorumluluğundan haz almadı. Nora’dan Nora’yı almıştı çünkü Nora’nın sorumlusu olanlar. Nora ise o sabah ondan alınan Nora’yı almak için uyandı ve açtığı tek şey gözleri değildi.
Şimdiye dek hep kapalı devre giden zihniydi de o iki gözüyle birlikte. İlk oyun, ‘Nora Bir Bebek Evi’nde buna bir hareketti, bunun bir hareketiy- di Nora.
Şimdi bu hareketin sonucu olarak ‘Nora 2’de yıllar sonra tekrar çıkıyor karşımıza.‘Nora:Bir Bebek Evi’nin devamı olarak yazılan ‘Nora 2’de taşıdığı imzayla, buluşmaya ev sahipliği yapan alternatif gösteri mekanı ‘Bahçe Galata’, bu oyunla bize ‘kusursuz’ olanı sunuyor adeta.
Kendi kendinden bir ‘devrim’, ‘evrim’, ‘yönetim’ ve ‘denetim’ kuran, ‘özgür ve hür birey iradesi’ ne bu dördüyle bir büyütken olan ‘Nora’, iradesi başkaları tarafından kurulan ve sistemce kurulumlanan ne varsa, tamamına karşı büyük bir karşı çıkış ve meydan okuma.
Bunun karşılığı olarak koca bir dünyayı alıyor karşısına ve karşısına aldığı bu ‘dünya’ ile vereceği dünya kadar mücadeleden imtina da etmiyor hiçbir şekilde.
Tamamını içtenlikle kucaklarken, ‘kuvvetli duygusal bağlılık’ gösterdiği yegane şey, hiçbir zaman bir ‘diğeri’ değil, ‘Nora’ nın ‘Nora’ olan kendisi oluyor sadece. Ama Nora için ‘Nora’ kim, bunu bulması gerekiyor ilk önce!
Bu soru için bulması gereken cevap, onunla değer kazanan ve aynı zamanda birer değer kaybı olan pek çok şeyle bugün, Amerikalı yeni ‘yeni nesil, öz- gün’ yazar Lucas Hnath tarafından kaleme alınan ve Bahçe Galata tarafından yorumlanan ‘Nora 2’ adlı oyunda.‘Nora Bir Bebek Evi’ndeki Nora, özenli bir mücadele ile başlattığı yolcu lukta aldığı yolla, şimdi ‘Nora 2’de bir yol, tekrar karşımızda.
Başkaldırdığı şeylerle verdiği mücadelesinde, ‘tek başınalığa’ sürdüğü izle, süreci kendileştiren ama sürekli olarakta kendisinden özgürleştiren Nora, Bahçe Galata’nın rejisi ile devam oyunu Nora 2’de, insan akıl yürütmesi- sinin altında yatan iki tür bilişsel süreçten analitik olanla karşımızda.
Analatik olmayan bir süreç; ‘hızlı’, ‘paralel’ ve ‘otomatik’ bilmemiz gerektiği üzere. Analitik olan diğeri ise ‘soyut düşünme’ye yatkın oldu- ğundan daha ‘yavaş’, ‘çaba isteyen’ ve ‘çalışma belleği’ gibi başka alanları da etkileyen…
‘Nora Bir Bebek Evi’ne, Lucas Hnath’ın özgün kalemiyle, bir devam metni olan Nora 2’ deki Nora’yı, yönetmen Saim Güveloğlu da, soyut bir yerden alarak taşıyor sahneye.
Yönetmen Güveloğlu’nun olduğu kadar, üzerine çok sıkı çalışarak, No- ra’ya hayat veren Tülin Özen’in de büyük başarısı olan iş, belli ki bütün ekiple gece-gündüz üzerine çalışılarak iyi etüt edilmiş.
Bildiği oyunculuk metotlarını önemsediği ama sahnede onların bağımlısı bir hale gelmediği, tamamından istifade ederken aynı anda serbestleştiği her noktada ‘anlatımsal kimliği’ açısından Nora’ yı, yazar Henrik İbsen’in tam da oturtmak istediği zemine oturtan Özen’i, oyun sona erdiğinde bir görevi yerine getirir gibi alkışlamak, az kalıyor bu yüzden.
‘Nora’ karakterinin başarısı tek başına ona ait olsa da, oyunun bütünde elde ettiği başarı sahne üzerindeki tüm oyuncuları, oyun oynamaktan çıkartıp gerçeğe bir yansıma yaptığı an eşsiz kılıyor yeterince.
Bu şekilde seyir zevki yaşatabilecek sezon içi ve dışı, ender bir kaç işten bir tanesi bu nedenle. Oyunculuklara ayrıca tek tek değinmeden hemen önce seyir zevkini yükselten bu oyunu içerikte bir ele almak gerekirse..
Bahçe Galata Ekibi’nin prensip edindiği yaklaşım ile, İbsen’in, 1879 yılında yazdığı ‘Nora;Bir Bebek Evi’ne, bu metnin yazılışından tam 138 sene sonra, Lucas Hnath tarafından 2017’de, dahiyane bir fikir üretiminin sonucu olarak, devam metni niteliğinde getirilen ‘Nora 2’, her iki yazarın da amacına son derece hizmet eden bir ürün veriyor bize.
Bu olurken Bahçe Galata’nın işe çalışma modeli neydi bilinmez ama her neyse ve hangisiyse, sekmeden, tıkır tıkır işliyor.
‘İbsen’ öleli asır oldu; hayatta değil ama ‘Hnath’ genç ve yaşıyor. Türki- ye’ye, ‘Bahçe Galata’ tarafından davet edilmesi ve kendisine ingilizce üst ya da alt yazı tekniği ile işin izlettirilmesi kesinlikle şart. Bu olursa, ‘evet, işte bu’ diyecek ve o da alkışlayacak yalnızca.
Hnath’ın, İbsen’den 138 sene sonra, ‘Nora o kapıyı çarpıp bir sabah gitti tamam ama peki ya neden sonra geri gelirse..?’ sorusuna cevap bulma amacıyla, çıktığı yolda, eseri ‘Nora 2’ için özel olarak düştüğü ‘bir tartışma ortamı sunar’ notu sahnelemeyi göze alan kimsenin dikkatinden kaçmamalı.
Nitekim sahnelemeye karar verdiğinde ilk dikkat ettiği şey bu not olan ‘Bahçe Galata’, gereği olan oyunculuğu ve rejiyi buna uygun düşecek şekilde koyuyor ortaya.
‘Uyarlama işler’ söz konusu olduğunda, tıpkı ‘Terörizm’ de olduğu üzere, bu konuda duyulan güvenin sağlam adresi olan yer, ‘Nora 2’ ile bunu iyice sarsılmaz bir zemine oturtuyor.
Tartışma ortamı sunan bir oyun metni yazmış olmakla, bundan kastı, söz konusu metnin tam bir ‘haklı-haksız’ ve/ya da ‘kazanan-kaybeden’, vermemesi demek anlamına gelen Hnath’ın bu konudaki hassasiyetini aynı şekilde hassasiyeti yapan Nora 2’nin yönetmeni Saim Güveloğlu, yaza- rın, karakterler arasında durum aktarım yoluyla oluşsun istemediği ‘hiyerarşi’ye de azami dikkat ediyor.
Oyuncuların karşılıklı olarak aldığı aksiyonlar da bunu destekleyince, bütünde iyi olan bir oyunu ödüllendirmek için yapılacak olanın dışında, özel bir başka alkış istiyor.
Tabi bu alkışı verebilmesi için seyircinin de bu bilgiye haiz olması ve olmak için de ön araştırma yapması, metni okuması gibi bazı temel hassasiyetleri taşıması lazım geliyor.
Yazar Hnath’ın, sahnelenmesi üzere metne koştuğu şart nedeniyle ‘Nora 2’ de tüm tarafların,‘Nora:Bir Bebek Evi’nde kapıyı çarpıp giden Nora’-nın, neden sebep tam 15 sene sonra, çıktığı o kapıdan içeri tekrar geri gir- mesiyle peşi sıra nice şeyi tartışmak üzere, buna zemin hazırlayan ‘geç- miş’i, önce ‘bugün’e getirmesi ve ardından bunun olabilmesi için bütünlüklü bir yapı kurması gerekiyor.
Bahçe Galata bu bütünlüklü yapıyı tam olarak gereği olan şekilde kuruyor ve hem İbsen’in bir başyapıt kabul edilebilecek değerdeki eseri ‘Nora:Bir Bebek Evi’ni hem de buna saygı duruşu niteliğinde bir işle şapka çıkartan Hnath’ın Nora 2’sini, -ki ikinciye çalışmak için önce ilkini çözümlemek gerekli- çok doğru bir yerden alıyor.
Bu gibi bir eseri sahneye koymak için işe soyunan bir gösteri mekanından beklenmesi gereken bu olsa da, seyirci dinamiği her zaman bu şekilde işlemediğinden, ‘o kadar düzgününe gerek yok’ diyen ve yorulmamak için zamandan, performanstan tasarruf eden işletme de çok. malesef ki çok. Bu da, Bahçe Galata’yı bir kez daha özel kılıyor.
‘Nora’, yaklaşık olarak (2024’den geriye, kaleme alındığı ilk yılı hesap ederek) bundan 150 sene önce, doğmasına sebep olan bir yığın sosyal zarurete borçlu kalarak bugünkü karakter imgesini, bunu bir karakter olarak Nora’yla yaratan Henrik İbsen’de en az ‘Nora’ kadar önemli.
Bunu anlama yoluna varmadan, hiç orasında olmadan ve bu tarafında da mesai harcamadan, üzerine yarım asır sonra gelen ve genç yazar Hnath tarafından eklemlenen devam metni ‘Nora 2’ye bakmak, Bahçe Galata’- daki bir gösterimi için bilet alıp direkt bir giriş yapmak ve bunu iş bilmek saymak ne mümkün?!
1857 senesinde ve henüz 29 yaşında iken, Kristiyanya’daki ‘Norveç Tiyatrosu’nun başına geçer geçmez, ‘sosyal meseleleri’ meselesi edi- nen, bunların ona göre başı çekenleri ile yakından ve sağlam ilgilenen, çö- zümleri noktasında düşünüp gecelerce uykusuz gözlerle etrafına bakınırken tüm bu süreci ‘psikolojik bir mütalaa’ olarak gören İbsen, özellikle ve şiddetle konu olarak ‘aile’ yi derinlemesine inceliyor.
Böyle olmasa bugün ‘Nora’ olur muydu sizce? Nora’ya ve evrelerine bak- mak için önce İbsen’e ve evrelerine bakmak gerekiyor iyice. Yazdığı oyun metinleri gibi İbsen’i de yarattığı karakter ‘Nora’ üzerinden bir metin gibi okumak gerekiyor gerçekten de.
‘Sosyal sıkıntı’ları ‘oyun’ yoluyla gün günden aktaragelen ve sıkıntısı yaptığı şeyleri sıkıntı edinmediğini bildiği yığınlara ‘oyun’ yaparak neşreden İbsen, özellikle ‘otoriter din çevreleri’ içinden düşmanlar kazanmaya başlıyor en genç ve aktif olduğu dönemlerde.
Nitekim tüm bunlar olurken, geniş ölçüde bir ‘İbsen aleyhtarlığı’ başlıyor ve önü kolay kolay alınamıyor. (1857-1867) Doğurduğu acı verici sonuçlar- dan bir tanesi ve en önemlisi, ülkesi Norveç’ten çok uzun bir zaman için ayrı düşmek zorunda kalması oluyor.(1864)
Durması gereken yerde, ‘bu sertlik az demek ki, o halde daha serti gelmeli’ kafası ile, dahası için harekete geçiyor. Rejim, İbsen’i sıkıştırdık- ça, İbsen de rejimi sıkıştırıyor haliyle.
‘Edebiyat’ buna araç olurken, bildiği tüm hareketleri ard arda sıralıyor edebiyattan aldığı güçle İbsen. Bugün, bu kafanın önemli bir hareketi,‘ol mazsa olmaz’ ve biricik kabul edileni ‘Nora’ olarak sıkıştırıyor işte bizi.
Ülkesi olan Norveç’ ten uzak bir yirmi küsür sene ve ‘Kant felsefesi’ yolu ile ‘Alman Felsefesi’ni iyice tetkik ettiği, mücadelesinde kıldığı devam kararıyla daha büyük sosyal meselelere el attığı önemi büyük bir dolu başka evre ve işte tam da bu evrede, karşı konulamaz, sarsılmaz ve yerinden oynatılamaz görüşü ile artık 5o yaşını devirmiş olan, ikinci bir elli yıla sahip olacağını şimdiden bilse ve hayat ona bunu garanti etse, ikinci ellisini üretmek için hiç kullanmak istemese bile, ilk ellideki yaptıkları onu gitmesi gereken yere götürecek olan İbsen’in...
(-ki götürüyor-), bir ‘sosyal dram’ olarak ürettiği ‘Nora’sı, bunun üzerin- den ‘dün’ ile ‘bugün’, ‘bugün’ ile ‘dün’ arasında yapısallaşan evrensel ve devrimsel bir dil hepimize. (1879).
Bu zamansız eser, her şeyden önce, o zamana kadar aile içinde vaziyeti tam bir belirsizlik olarak gösteren ‘kadın’a, bir kadın üzerinden eğiliyor.
İbsen için, ‘sosyal dertler’ in başında gelen ‘aile ve kadın’, bir ailede ‘kadın’ olan ‘Nora’ ile gündeme geliyor. Kadının cemiyetteki rolünün ‘Nora’ ile ne olduğu, bu olanla Nora’ya ne olduğu, ve icap edenin bu mu yoksa başka bir istikametteki Nora mı olduğu, ‘Nora’ üzerinden analiz ediliyor.
O analizi alıp, ‘Nora 2’ ile İbsen’den sonra yineleyen Hnath ise dündeki Nora’yı bugüne taşıyor.
Çok güçlü bir metne sahip olmayı ‘yeter’ görmeyip buna çok iyi oyunculuk- lar da ekleyen Bahçe Galata için, belirlenmiş bir istikameti en baştan veren ‘Nora 2’, biletleri önceden biten bir iş!
Bu nedenle bilet sitelerine tıklamamk ve işletmeyi arayarak, kişi sayısı üzerinden koltuk rezervesinde bulunmak büyük kolaylık sağlıyor.
İşi bu kadar popüler kılan şeylerden bir tanesi olan başarılı oyunculuklara, başta yapmış olduğumuz girizgah üzerinden devam edersek...Her bir oyuncu üzerinden bu başarıya tek tek girmek ve hepsini ayrı ayrı açmak istersek...
Tülin Özen’e, Nora 2’de eşlik eden Nihan Geyran Goldaş, Tansu Bi- çer ve Zeynep Çötelioğlu bir karakteri ‘yaşamak’ noktasında buna çalış- maktansa, direkt olarak ‘yaşama’nın birer karşılığı olarak duruyor sahne- Ve çok büyük bir incelikle.
Tansu Biçer, bir oyuncunun en önemli enstrümanı olan bedenini bu dü- zeyde bir işe nasıl sorunsuz, dört dörtlük değil, dört sekizlik bir şekilde adapte ettiği ve bunu motor bir kasın işleyişi gibi sabit hale getirdiği konusunda sunduğu performansla, ikinci kez izleme şartı koşuyor işe.
Nihan Geyran Goldaş oyunun başından sonuna ‘gerçek gibi’ olanı değil, direkt ‘gerçek’ olanı aktarıyor sahnede.
Karakteri yansıtma biçimiyle senelerin konforundan istifade ederek, seyircinin gözünü küçük numaralarla boyayabilecekken, bundan kesinlikle uzak duruyor, hiçbirşeyi süslemiyor ve girdiği karakterle edindiklerini direkt bir şekilde vermesi bu büyük tecrübenin aruz ederse tek süsü oluyor.
Oyunun çevirisi de kendisinde olan Goldaş, sözün yerine geçen her yerde Tülin Özen’le birlikte sözün kendisi haline geliyor.
Veee...Zeynep Çötelioğlu...Oyuna girdiği an, bu çok iyi oyunu bir kez daha ‘çok iyi bir oyun’ yapacak olan o kaçınılmaz fırsat kendisi ile doğuyor.
Çok iyi bilinir/bilinmesi gerekir ki, oyuncunun işi, Bertolt Brecht’e göre birtakım duygulan canlandırmak değil, onlara o ‘eğilim’leri de sunmak ya hani...
Nora 2’nin ana değerlendirmesini yapan bu yazıda ‘Sahneden Biraz’ın buna özel olarak girme nedeni, Bahçe Galata Oyuncuları’nın, Nora 2’de nasıl sadece ellerindeki olay örgüsüyle bir canlandırma yapmadıklarını, nasıl sadece birer ‘jest’ den ve ‘mimik’ ten ibaret olmadıklarını size en başında ifade etmek için.
Nora 2’nin, ‘anlatım’ daki üstün gücü, Bahçe Galata özelindeki temsili açısından detaylı olarak ele alındığında, kapsayıcı yanıyla ilkin bundan. Kıymetli oyuncuların o rolleri olmayarak, karşılık geldiği durumları bulmaları ve buna uygun durumda olmanın yollarını araştırıp bulmayı başarmış olmalarından.
Konumu itibariyle, bir ‘apartman tiyatrosu’ sunuyor olan mekan, bir evin odasında geçen Nora 2’yi, hikayenin geçtiği o evle dikkat dağınıklığına hiç izin vermeden bir kılmak için de biçilmiş kaftan.
Oyuna çalışılırken fiziksel ortam özellikleri üzerinden mekanın işleyişi gözetildi mi bilinmez ama o veya bu şekilde sonuç bir büyük başarı olarak karşımızda.
Bir önceki iş, ‘Terörizm’, bağımsız ve alternatif yapı ‘Sahneden Biraz’ için ‘iyi’ nin üstündeydi ama ‘Nora 2’ tek kelimeyle ‘kusursuz.’
Her iki işin seçimi, işleyişi ve mekan olarak Bahçe Galata’nın ‘üretim-tüketim süreci ilişkisi’, bir önceki değerlendirme yazısında da özel olarak ifade ettiğim üzere, bunun hakkında ayrıca bir değerlendirme yazısı gerektiriyor.
Sonuç olarak tam 138 sene arayla iki kez üst üste kaleme alınan ‘Nora’nın (Nora Bir Bebek Evi-1879, Nora 2-2017) ‘Nora olmak’la kurduğu üretim ve tüketim ilişkisi, ‘özgür ve hür birey iradesi’ne, ‘kadın’ yoluyla ulaşmanın ve orada konumlanıp kalmanın kısa bir özeti gibi.
Bugün içinde olduğumuz seneyi kapsayan 2024’den geriye giderek, kalıp tanımaz ve asrın dahi yazarı Henrik İbsen’in bu karakteri 1879 senesinde kaleme aldığı bilgisi ile aradan geçen zamanı hesaplayacak olursak tam 145 sene öncesine geri gitmiş oluyoruz. 145 sene sonra bugün, -beş sonra 150 yıl olmuş olacak; biz şimdiden düz hesap öyle sayalım çünkü önümüzdeki beş sene içinde tanrı değişip dünyayı Nora’nın hayal ettiği şekilde değiştirmeyecek-, Nora yine, İbsen tarafından ortaya konduğu ilk haliyle karşımıza geçmiş bize aynı şekilde sorun üretmekte.
O gün olduğu gibi bugün de, aynı anda hem sosyal hem de toplumsal bir sorun Nora. Merkezi yapısı ‘kadın’ ve ‘cinsiyet problemi’nin bir bebek olup doğduğu o yıllardan büyüyüp palazlandığı bugünlere toplumlar üstü bir çıkartma son kertede.
On beş sene önce yaşadığı evden bir parça olan ve yaşamın o evle, evdekilerle bir parçası olan Nora, ‘kimlik inşası’nı değiştirirken, yüzeyde bir izlenimle kişiliğinin değiştiği izlenimi de verse de, bu, bakanın görüş açısındaki netliğin derecesi ile ilgili sadece.
Bu nedenle ‘kimlik inşası’nda son derece önemli olan ‘aidiyet duygusu’na yönelik psikolojik çözümlemeleri de bu on beş senenin beraberinde getiren Nora, geri dönmediği, ‘tanıdık bir yabancı’ olarak, sadece planlı bir ziyaret gerçekleştirdiği bu eve geldiğinde nasıl on beşe sene önceki kendine, değişenlere, değişmiş gözükenlere ve hiç değişmeyenlere şöyle bir göz ucuyla bakıyor, o gözün bir ucundan bakmakta diğer Noraların işi oluyor.
ALT NOT: Tüm bu anlatım ve aktarım Tülin Özen’ in sahnede ölçü aldığı ‘Nora’ üzerindendir, yeri gelmişken çıkardığı karakter için bir teşekkür daha kendisine.
Gelgelelim, bize sahnelediği ‘Nora 2’ ile Bahçe Galata, yerleşik toplumsal yargılara, değerlere, düşünce kalıpları ve ifade biçimleri ve tüm bunlarla doğan sistematiklere karşı duran, ailesinden, toplumdan ve bağlı olduğu çevreden kaçan, onlardan uzakta izole olan bir Nora mı sunuyor...
Yoksa tersine, geliştirdiği kişisel farkındalık sayesinde, ‘kalıp birey inşası’ nı yıkmak için tetiklenen ama bunun için en başta yıkması gerekenin kendisi olduğunu düşünen ve hem bunu yapabilmek hem de yeni yargıların, değerlerin, düşünce ve ifadelerin peşinde olabilmek için bulunduğu yeri değiştirme mecburiyeti hisseden bir Nora mı?
Koşmak, ‘kaçmak mı? Durmamak, ‘koşmak’ mı? Peki ya Nora? O, daha çok durmak mı, kaçmak mı yoksa koşmak mı? Seneler önce kapısını çarpıp çıktığı evde kalmaya devam etse durmuş olur muydu? Ya da o evde durmadı diye bu, son sürat koşması mı oldu? Adım atarken aynı zamanda durabilir miydi Nora? Durduğunu gösterirken ya da...Koşuyor olabilir miydi?
Ne yapsa tam durmuş ve kaçmamış olurdu eğer gerçekten kaçmışsa Nora? Oyun, bu gibi sorulara merkez bir cevap olma potansiyeli taşımak için seyirci ile birlikte çıkıyor büyük düşünce yolculuğuna.
Şayet, ‘Bahçe Galata’ nın işe getirdiği yorum değişmez, oyuncularının performans kalitesi ve sahneyi taşıyan dinamikler olanı koruyarak, tek bir müdahale dahi görmezse…Bağımsız sinemaya ‘durum anlatım’ kategorisi için çekilen 100’ dakikalık bir film gibi bu haliyle.
Setin kurulduğu yer; ‘Bahçe Galata Sahnesi.’ Filmin yönetmeni Saim Güveloğlu.
Filmin oyuncuları; Nihal Gevran Koldaş, Tülin Özen, Tansu Biçer ve Zeynep Çötelioğlu. Kostüm sorumlusu; Nihal Polat, ışıkcı da Utku Kara. Müthiş set asistanı Bilgesu Akın oradan oraya koşuşturup, duruyor ve film için ‘3-2-1 çekim’ komutu yönetmenden gelir gelmez, çekim başlıyor.
Güncel olanı, ‘Terörizm’, evrensel olanıysa ‘Nora’ ile yakalayan Bahçe Galata, ‘Nora: Bir Bebek Evi’ ni de, ‘Nora 2’ ile beraber eş zamanlı oynayacak olursa, muhtemelen koruma altına alınması gereken bir işletme olur, sunduğuyla.
YAZI BİTTİ VE ÇOK İYİ BİL Kİ: Bu yazı için hiçbir pr ajansından, sosyal medya danışmanlık ve/ya da menajerlik hizmeti şirketin- den para alınmamış, yine bu yazı,yazıda bahsi geçen sanatçı ile köşe ara- sında direkt bağlantı kurabilecek kişi ya da kişiler aracılığıyla, sanatçının ilgili event öncesi oluşan veyahut da oluşacak olan isteği sonucu karşılıklı bir anlaşma sonucu kaleme alınmamıştır.
Aksini düşünen ya da bir nedenle bu şekilde düşünmeyi kolayı haline geti- ren, bunu ispat etmediği takdirde bulunduğu iddiayı ‘ben öyle düşünü- yorum ama tatlım’ dan öteye götüremeyeceği için, Sahneden Biraz’ın, ‘bağımsız’ ve ‘alternatif’ yapısı altında hukuktan önce kalmış ve böylece ilk cezayı almış olur!
!: Bu çalışma, sanatçı Emma Connoly’nin, Sahneden Biraz’ın, ‘köşe kapanış duvarı’ için yaptığı özel çalışmasıdır.
SAHNEDEN BİRAZ VEDASI:
“Hayata dil çıkar ve dilin içeride değil dışarıda ver ayar. Yer, zaman, mekan ve durum her ne olursa olsun, motton bu olsun. Kafana da benim gibi, ‘şapka’ dışında başka hiçbir şey takma!” Bir sonraki yazıda buluşana kadar geçecek olan süre zarfında,‘az öl-çok yaşa’ ve sanatı kafala!
Ares Kıvanç D.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.