Kitap satın alma ve okuma işi, 1970’li yıllara göre oldukça gerilemiş olmakla birlikte, aydınların evleri kitapsız olmaz. Hele okumaya düşkün olup yaşı ilerlemiş olanlarımızın evlerinde bir hayli kitap birikmiştir. Bazı evlerde bunları koyacak yer sıkıntısı başlar. İşi gücü kitap olan bazıları, gelirleri elveriyorsa, kitapları için başka bir daire kiralıyorlar, burayı aynı zamanda çalışma yeri olarak da kullanıyorlar.

Kitapları uygun bir biçimde yerleştiremezsek, aradığımızı bulmakta ve onlardan yararlanmakta sıkıntı çekeriz. Hele, ev taşırken kitaplarını kolilere yerleştirip bunu yeni evlerinde yer darlığından açamayanlar, o güzelim bilgi ve sanat kaynaklarını mezara gömmüş demektir.

ONLU DEWEY SİSTEMİ

Büyük kütüphaneler için en uygun sınıflandırma yöntemi 10’lu Dewey sistemidir. 1876’dan beri kullanılan bu sisteme göre bütün kitaplar Şu 10 bölüme ayrılır. O Genel Eserler, 1 Felsefe, Psikoloji, 2 Din, 3 Sosyal Bilimler, 4 Dil, 5 Bilim, 6 Teknoloji, 7 Güzel Sanatlar, 8 Edebiyat, 9 Tarih Coğrafya. Bunlar da alt bölümlere ayrılır. Örneğin ülkelerin edebiyatları için 8. Bölüm alt kısımlara örneğin 813 Türk edebiyatına ayrılmıştır. Roman-Hikâye-Masal, şiir, deneme, anı gibi dallar bu daha bölümün alt kısımlarıdır.

1958-1964 yıllarında okuduğum Akpınar İlköğretmen Okulu’nun, herhalde 1940’te Köy Enstitüsü olarak kurulduğu 1940’tan beri devam etmekte olan kütüphanesindeki bölümlenme böyleydi. Kütüphanede 20 bin kitap olduğu söyleniyordu. Burada kütüphanecilik kursu da görmüş, Milas Selimiye Ortaokulu Kütüphanesini de bu sisteme göre yeniden tasnif etmiştim. Ayrıca her kitaba, kütüphaneye giriş sırasına göre bir demirbaş numarası verilir. Bütün kitapların kimlikleri kartlara işlenir ve kartlar, alfabetik sıraya dizilir. Böylece aradığınız kitabı kolayca bulursunuz. Millî Kütüphanede hem kitap adına, hem yazarlara göre ayrı ayrı tasnif sitemi kullanılıyor.

Bir kitabın hangi bölüme girmesi gerektiğine karar vermek bazen zordur. Bunun için kitabın içeriğine hâkim olmak gerekir.

DEVLETİN KİTAP DÜŞMANLIĞI

Öğretmen Okulunda iken biriktirdiğim 300 kadar kitabı, köyümüzde açtığımız kütüphaneye vermiştim. Birkaç yıl içinde kütüphane dağıldı, gitti! Kitaplarım için ikinci tufan 1971’de oldu. Ben içeriye alınınca ağabeyim, köydeki evimizde yazılı kâğıt namına ne varsa yakmış! Aynı tarihlerde Milas Selimiye’de kaldığım evi arayan polis, kitaplarımı da götürmüş. Sıkıyönetimden geri almak mümkün olmadı. Son bir defa 1986’da polisin evde arama yapacağını gözaltındayken haber almış, dışarıya uçurduğumuz bir haberle “sakıncalı” sayılabilecek kitapları bir gece taşıtmıştık. Ertesi gün bizimle eve giren polis, rafları “tertemiz” görünce hayret etmişti. Evden boş çıkmamak için “Devrimci Eğitim Şûrası” adlı kitabı almış, bu kitap takipsizlik alıncaya kadar dosyamızın eki olarak gezip durmuştu…

Diyeceğim, aydınların şöyle kitaplarını gönüllerince biriktirip tasnif etmesinin de önüne geçilmiştir. Türkiye’dir burası. Özgürlük güneşi şöyle yüzünü gösterir gibi yapar, sonra onu karşı devrimin fırtınası izler.

Siyasi ve sosyal tarih arşiv belgeleriyle yazılır. Arşiv basılı evrak, notlar, kitaplardan oluşur. Ne yazık ki, devlet bunlardan da hoşlanmamıştır. Birçok gazetenin sayıları, millî kütüphanede bile eksiktir. 1952 Derleme Yasası’ndan sonra yayımlanan gazete ve dergilerin bir kısmını bile Millî Kütüphane’de ve öteki devlet kütüphanelerinde bulmak mümkün olmuyor!

TASNİF ZORUNLUDUR

Bizim evlerimizdeki kitapların sayısı böyle bir sınıflandırma gerektirmeyebilir ama gene de onları anlamlı bir sıralama ile dizmek gerekir. Benim kütüphanemde şu bölümler var: Din-Ahlak-siyaset, Tarih, Eğitim, Anı-Deneme, Edebiyat, Dil, Şiir, Oyun, Çocuk Kitapları, dergi ve gazete ciltleri, ansiklopediler. Her bölümdeki kitapları alfabetik sıraya da dizince işlerim epey kolaylaşmış oluyor.

4.250 kadar basılı eseri normal bir daireye sığdırmak herhalde sıkıntı yaratırdı. Bereket, 17 yıl önce taşındığımız evin geniş bir bodrumu var. Bu kitapların 4000 kadarı bodrumda, kalanları ise çalışma odamda ve çocukların odalarındaki kitaplıklarda.

Evinde şöyle birkaç yüz kitabı bulunanlar için bile bunları tasnif zorunluluğu vardır. Artık hangi tür kitaplar varsa bunları birkaç konu üzerinden alfabetik sıra ile dizerse aradığına kolayca ulaşabilir. Koliler ve sandıklardaki kitapların artık kimseye bir faydası yoktur! Eve gelen konuklara, ev gezdirilirken düzgünce sıralanmış kütüphanenin gösterilmesine özen gösterilmelidir. Kim bilir, kitapları görmek misafirde okuma isteğini kamçılar. Geri getirme güvencesi görülürse ödünç kitap vermek de çok yararlıdır. Bunun için bir okuyucu defteri tutulabilir.

ARŞİV KORUMAK

Benim kitaplığımda yalnız kitaplar bulunmaz. Çeşitli evrakın konulduğu klasörler de tasnif edilmiş olarak kitaplara arkadaşlık ederler. Yazı dosyalarım, yayımlanmış yazılarımın kesikleri, 2011’den beri sosyal Medyada paylaştığım yazılar, Öğretmen Dünyası Dergisinin Yazı Kurulu Tutanakları, iddianameler ve mahkeme kararları, TÖS, TÖB-DER, Eğitim-İş, Eğitim-Sen dönemine ait dergi, broşür, bildiri, köyümüzün muhtarlığına ait evrakın fotokopisi… Böylece 1940’larda Salma Defterinde her hanenin kaç lira salma ödediğini öğrenebiliyorum.

TÖB-DER’in sıkıyönetimce faaliyetten alıkonulduğu 1978’de, genel sekreter yardımcısı Öner Yağcı’ya, eksik olan TÖB-DER dergilerini almak istediğimi söyleyince “Zeki amca, (bana Amca derdi) bunları en iyi sen korursun”  diyerek arşiv odasında her birinden birkaç tane kalmış dergilerden alarak eksik sayıları tamamlamış ve tam koleksiyon halinde ciltletmiştim. Şimdi bunlar, ilgilileri için hazine değerindedir. Zaten “Kitap en iyi hazinedir” diye boşuna söylememişler. Şimdi irili ufaklı 4 bin küsur kitap, dergi, gazete cildini satışa çıkarsam ve her biri ortalama en az 25 lira etse bir milyon lira eder. Ben bir milyoner sayılmaz mıyım?

Buraya kadarı iyi hoş da asıl beni kaygılandıran ben öldükten sonra bunların ne olacağı… İnşallah kapıdan geçen bir kâğıtçıya vermezler…

Gelecek yazı: Okuduğumuz Kitabı Nasıl Değerlendirmeli? (1 Ekim 2021)

zekisarihan.com