ALİ RIZA KARASU - Elektronik ürün senedi haline gelen pamuk yeni bir yatırım aracı oldu. Bugüne kadar tekstil ve konfeksiyon sektörünün hammaddesi olarak ticaret borsalarında spot alım satımı yapılan pamuk, İzmir Ticaret Borsası Elektronik Platformu'nda (İZBEP), Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) olarak alınıp satılabilecek.

AA muhabirine açıklamalarda bulunan İzmir Ticaret Borsası (İTB) Meclis Başkanı ve Ege Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş. (ELİDAŞ) Yönetim Kurulu Başkanı Barış Kocagöz, pamuğun yatırımcılar için "ürün senedi" haline geldiğini söyledi. İTB öncülüğünde kurulan ELİDAŞ'a pamuğunu teslim edenlere 220 kilogram gelen her bir balya karşılığında "Elektronik Ürün Senedi" verildiğini belirten Kocagöz, bu senedin İzmir Ticaret Borsası bünyesinde kurulan İZBEP'te elektronik ortamda alıp satdığını kaydetti.

Türkiye'nin dünyanın en büyük pamuk üretici ve ithalatçılarından olduğuna dikkat çeken Kocagöz, yeni uygulamayla birlikte pamuk üretim ve ticaretinin daha çağdaş hale geleceğini vurguladı. Yeni hasat dönemiyle birlikte ELİDAŞ'a pamuk girişinin de başladığını ifade eden Barış Kocagöz, "Bugüne kadar sadece iplik fabrikaları tarafından satın alınan pamuk lisanslı depoculukla birlikte yeni bir yatırım aracı haline geldi. Şu ana kadar bin ton civarında pamuk teslim edildi. Bu yıl için 4-5 binton teslimat bekliyoruz. Pamuğunu senede dönüştüren çiftçi, bunu istediği zaman elektronik ortamda satabilecek" dedi.

ELİDAŞ'a yeni hasat dönemine ait pamukların girişiyle birlikte ELÜS'lerin kredi teminatı olarak kullanılmaya başlandığını söyleyen Kocagöz, bu yolla ilk kredilerin de kullandırıldığını ifade etti.

Kocagöz şöyle devam etti:

"Bankalar, kredi talebinde bu elektronik senetleri teminat olarak kabul ediyor. Tarım sektöründe krediler daha çok ipotek karşılığı veriliyordu. Bankacılık sektörü bugüne kadar güvenilir, standardı belli, kalitesi ayrılmış bir finansal ürün haline dönüştürülmüş haliyle bir mal bulamıyordu. Pamuk şimdi finansal bir ürün haline geldi. Hisse senedinden farkı yok. ELÜS'ler Merkezi Kayıt Kuruluşu'nda (MKK) saklanan ürün senetleri haline geldi. Pamuk artık peşine kolay çevrilebilen bir ürün haline geldiği için kredilendirme uygulamalarına bankalar başladı. Bir kaç banka birden kredi vermeye başladı. Bu yolla kredi kullananlar da oldu."

- Her balya için bir ürün senedi veriliyor

Kocagöz, ELİDAŞ'a ilk pamuk Tariş Pamuk Birliği'ne bağlı tarım satış kooperatifleri ile çırçır fabrikaları tarafından teslim edildiğini söyledi. İzmir'in Selçuk İlçesi Belevi Mevkii'nde kurulan lisanslı depoların Türkiye'nin tüm depolarına açık olduğunu, elektronik platformunda ona göre yapıldığını anlatan Kocagöz, şunları söyledi:

"Pamuk çırçır fabrikalarında çekirdeği ayrıldıktan sonra lif pamuk halinde balya olarak geliyor. Depoya teslim edilen 220 kilogram olan her balya için 'Elektronik Ürün Senedi' veriliyor. Senetler her bölgenin ürünüyle satılacak. Depoya getirilen Çukurova pamuğu o bölgenin ürünüyle satılacak. Ürünlerin makbuz kodu da ayrı olacak. İZBEP'te bir takım eksikler var. Bankalar ve aracı kurumlar tarafından rahat mudi kaydı yapılabilmesiyle ilgili çalışmalar yapılıyor. Teminatlandırmada bir yavaşlama var. Yazılımla ilgili çalışma sürüyor. Deneme seansları yapıldı, bir iki işlem oldu. Önümüzdeki günlerde işlemlerin artması için tamamlamamız gereken işler var."

Türkiye'de ilk olan lisanslı depoya bu yıl 4-5 bin ton pamuk girişinin beklendiğini dile getiren Kocagöz, ELİDAŞ'ın 15 bin ton ürün depolama kapasitesine sahip olduğunu ifade etti.

Türkiye'nin pamuk üretiminin 500-600 bin ton olduğunu, bu kapasitenin yetmemesi durumunda, 30 bin tona kadar çıkarabilecek genişleme alanlarının bulunduğunu söyleyen Kocagöz, ilk olması sebebiyle sistemin desteklenmesi gerektiğini söyledi.

- Üretici alıcı da olabilecek

Lisanslı depoculukla bugüne kadar sadece satıcı olan üreticinin bundan sonra alıcı da olabileceğini dile getiren Barış Kocagöz, "Üretici pamuğunu işlemek için çırçır fabrikasına götürmesi gerekiyor. 'Ben işlemek için kütlü pamuğumu sana veriyorum ama karşılığında para değil ürünümün kalitesinde lisanslı depo makbuzu istiyorum' diyebiliyor. Çırçırcı, o kişinin pamuğu için hazırladığı makbuzu o günkü kapanış değeriyle üreticiye virmanlayacak. Virman için İTB bünyesindeki İZBEP'de her gün 'Çiftçi virman seansı' yapılıyor. Virmanla hesabına geçen ürün makbuzunu çiftçi elektronik ortamda istediği kişiye istediği zamanda satabiliyor. Bu sistem sayesinde şu ana kadar sadece satıcı pozisyonunda olan çiftçi, bundan sonra istediği zaman pamuk ta alabilecek" dedi.

Muhabir: Ali Riza Karasu
Yayınlayan: Ömer Erim Baştımar