Avrupa’da Bilinmeyen Türkler, Moldova Gagavuzlar
Gagavuzlar, Ukrayna Moldova’da yaşamaktadırlar. Gagavuz ismi “Gök Oğuz”dan gelmektedir. Gagavuzya Özerk Cumhuriyeti Moldova Cumhuriyetine bağlı olarak 23 Nisan 1994’te kurulmuş başkenti Kumrat’tır. 3 kent, 28 köy ve 32 yerleşim yeri bulunmaktadır. Gagavuzlar, Moldova dahil olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde yaşarlar. Örneğin Kırım, Kazakistan, Özbekistan, Yunanistan, Makedonya ve Türkiye diyebiliriz. Türkiye’de Trakya’da yaşayan Gacalların Gagavuz kökenli olduğu düşünülür.
Gagavuzlar, XI. yüzyılda Asya’dan Balkanlar’a geçmiş XVIIII. yüzyılın başında Ukrayna topraklarına göçmüş olan Türk boyudur. Avrupa’ya gelen Türk akınları III. Yüzyılda Hunlarla başlamış XIII. yüzyıla kadar sürmüştür. IX. ve XIII. Yüzyılar arasında Gagavuzlar, Makedonya, Bulgaristan ve Yunanistan’a yerleşmişlerdir.
1363’te Dobruca merkezli ilk devletlerini kurmuşlardır. 1393’de Yıldırım Beyazıt bu devleti Osmanlılara bağlamıştır. XVIII. yüzyılda Bulgarların uyguladığı baskı sonucunda Kuzeydoğu Bulgaristan’dan ayrılan Gagavuzlar, Prut ve Dinyester nehirleri arasında bulunan Baserabyaya ‘ya yerleşmişlerdir. 1765-1812 yılları arasında Tuna’yı geçen birkısım Gagavuz Moldova’ya yerleşmiştir. 1812’de Bükreş Antlaşmasıyla Rus egemenliğine girmişlerdir. 1812-1830 yılları arasında yaklaşık 21 köy kurmuşlar Çarlık Rusya’sının asimilasyon politikasına karşı başkaldırmışlardır. 1906’da Komrat başkent olup Cumhuriyet ilan edilse de Çarlık Rusya yönetiminde kalmışlardır. 1924’te SSCB’nin içinde yer alan Ukrayna’ya bağlı “Moldova Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” kurulmuştur. II. Dünya savaşı sonrasında kısa süreli Romanya hakimiyetine girdikten sonra 1990’da Komrat Gagavuz Cumhuryetini kurmuşlar 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmiştir.
Gagavuzya 1995’ten itibaren Latin alfabesini kullanmaktadır. Gagavuzca kısa metin.
“DAA GİDELİM Mİ?
Bir geca, karısı hocaya yatakta “bir az ötaa git”demiş.
Hoca ayakkaplarını alıp sokaa çıkmış da gitmaa başlamış. İki saat sonra, bir dostunu karşı edip demiş ona;
Bizim eva uura da sor daa gideim mi?
Hande Uyar