Günümüzde Cumhur İttifakının Millî Eğitim Bakanı eliyle uygulamaya koymaya hazırlandığı
“Maarif Müfredatı”, bize Tanzimat’tan beri değişen eğitimin temel amaçlarını sıralamaya
sevk ediyor.
Öncelikle bilinmesi gereken eğitimin iktidardaki sınıfın ihtiyaçlarına göre belirlendiğidir.
İnsanlığın kölecilik çağında da eğitim vardı ve bu eğitim köleci düzenin devam etmesine
hizmet ediyordu. Feodalizm döneminin yaşandığı Ota Çağ’da eğitim toprak ağalığı sisteminin
devamını amaçlıyordu. Sınıflar üstü bir eğitim yoktur.
BİLİM VE FEN
Osmanlı Devletini yönetenler 1839 Tanzimat Fermanıyla devlet hayatı yenilenmezse
imparatorluğun batacağını anladılar ve devleti ayakta tutmak için kapitalist-burjuva
Avrupası’nın savaş usulleriyle eğitim amaç ve yöntemlerini uygulamaya başladılar ancak
bunu bütün sisteme yaymaya cesaret edemediklerinden eğitim iki başlı hâle geldi.
Bu dönemde devlet eğitimi esas olarak bilim ve fenni esas aldı. Askerî okullardan Öğretmen
okullarına, idadilerden üniversiteye kadar modern okulların özelliği budur.
OSMANLI YURTSEVERLİĞİ
Jön Türkler, hem Batı’dan esen reform talepleri, hem de bütün milliyetleri bir arada tutmak
için Osmanlıcılık politikasına sarıldılar. 1876 Meclisinde bütün milliyetlerin temsilcilerine yer
verdiler. Osmanlı toprakları, herkesin vatanı idi. Namık Kemal “Vatan Kasidesi”yle
vatandaşların tümünü onu korumaya çağırıyordu.
TÜRKÇÜLÜK VE TURANCILIK
20. Yüzyıla girerken Osmanlı toplumunu meydana getirenlerden Türk olmayan unsurların
kendi devletlerini kurma yolunda çalışmaları artınca aydınlar da Türkleri devlet içinde tutmak
ve Türk soylu toplulukları da bu devletin içine almak için Turancılığa sarıldılar. Mehmet Emin
Yurdakul “Ben bir Türk’üm dinim cinsim uludur” diyor. Ziya Gökalp, Türklerin vatanının Turan
olduğunu ileri sürüyordu. İttihat ve Terakki yönetiminin ana eğilimi buydu. Okullarda Türk
Milliyetçisi gençler yetişti. Birinci Dünya Savaşı yıllarında bu ideoloji revaçtaydı. Bu durum
Kurtuluş Savaşı’na kadar sürdü.
TÜRKİYE YURTSEVERLİĞİ
Kurtuluş Savaşı yıllarında Türkçülüğün ve Turancılığın yerini Anadolu’da yaşayan halkların
(esas olarak Türklerin ve Kürtlerin) ortak vatanının bağımsızlığı, eğitim müfredatının da amacı haline geldi. Çünkü artık devlette ne Turan’ı ne İslam birliğini gerçekleştirecek bir güç vardı.
1921 Maarif Kongresi bunun çerçevesini çizmek için toplandı.
BAĞIMSIZ MİLLİYETÇİ DEVLETİ SAVUNMAK
Kurtuluş Savaşı bittikten ve Cumhuriyet ilan edildikten sonra iktidarı tam olarak ele geçiren
burjuva-bürokrat sınıf, İkinci Meşrutiyet’te eğitimin temel amacı olan milliyetçiliğe geri
döndü ve buna Bağımsız Cumhuriyeti koruma amacını ekledi. 1927’deki Nutuk’ta gençliğe
birinci görev olarak verilen “Türk İstiklalini ve Türk Cumhuriyetini muhafaza ve müdafaa
etmek” bunun tam bir ifadesidir. Onuncu Yıl Söylevinin sonundaki “Ne mutlu Türk’üm
diyene” söylemi milliyetçiliğin amentüsü haline gelmiş ve uzun süre ilkokullarda an olarak
söyletilmiştir.
EMPERYALİZM GÖLGESİNDE ANTİKOMÜNİST MİLLİYETÇİLİK
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, dünya düzeni yeniden kurulurken Türkiye burjuvazisi
Amerikan İttifakına (NATO’ya) girmiş milliyetçi söylemler sürmekle birlikte buna Amerikancı
bir içerik kazandırılmıştır. Türkiye’deki eğitimi artık Amerikalı uzmanlar planlamaktadır.
Köyleri iktisaden canlandırmak ve Kemalizm’i köylere sokmak amacıyla kurulan Köy
Enstitülerini de yıkan Amerikancı antikomünizm yürürlüktedir.
KALKINMACILIK VE DEVRİM İÇİN EĞİTİM
27 Mayıs 1960 Devrimi, bir parti diktatörlüğüne son verirken, on yıllardır ağızlarına bant
çekilmiş bazı kuvvetleri de serbest bırakmıştır. Devlet, Türkiye’nin geri kalmış olduğu acı
gerçeğini görerek kalkınmacı bir planlama yaparak yoksulluktan üretimi artırarak kurtulmayı
hedeflemiştir. (Devrimci gençlik önderlerinde Harun Karadeniz’in kitabının adı bile “Üretim
için Eğitim”dir) Bunun yanında ilk kez öğretmenler de eğitim hedefini belirlemişlerdir. TÖS’ün
1968’de topladığı Devrimci Eğitim Şûrasının hedefi “Devrim için Eğitim”dir.
TÜRK İSLAM SENTEZİ
1971 faşist darbesi, devrimciler üzerinde terör estirdiyse de devrimci öğretmen hareketi yeni
örgütlemeler ve yöntemlerle yoluna devam etmiş, 1980 Askerî darbesi ise bütün devrimci ve
demokrat akımları ağır kayıplara uğratmıştır. 1980 Darbecileri, eğitim müfredatına yeni bir
biçim vererek bunun “Türk-İslam sentezi” olarak yürürlüğe koymuşlardır. Okullar bu eğilimde
olan yöneticilere teslim edilmiş, din dersleri zorunlu hale getirilmiş, öğretmenlerin
örgütlenmesi yasaklanmış, pek çoğu meslek dışına atılmış, meslekte kalanlar da baskı altına
alınmışlardır.
ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER İÇİN KALİTELİ ELEMAN YETİŞTİRMEK
1990’larda Türk eğitim müfredatının bir kere daha güncellendiğini görüyoruz. Bu kez amaç Avrupa Birliğine girme umuduyla uluslararası şirketler için “daha ucuz ve kaliteli mal üretecek
insan yetiştirmek”tir. Bu amaç, Millî Eğitim Şûralarından birinin temel hedefi olmuş, bir
sonraki şûra aynı amaçla teknik eğitime ayrılmıştır.
MAARİF MÜFREDATI
Nihayet, AKP’nin iktidara geldiği 2002’den beri, eğitime bilim karşıtı ve inanç özgürlüğüne
aykırı bir içerik kazandırma çabasına tanık oluyoruz. Bu dönüşüm, şimdiye kadarki
uygulamalarla gene de eğitim sisteminde iğreti durmaktaydı. Kendisini iktidarda kalıcı
olduğunu düşünen Millet İttifakı, yetişecek çocuk ve gençlerin muhafazakâr bir ideoloji ile
donanmış kuşaklar yetiştirme, yaygın eğitim araçlarıyla da yetişkinleri
muhafazakârlaştırmaya kararlı olduğunu göstermiştir.
Eğitim müfredatı, bütün feodal-burjuva sınıfların şimdiye kadar yaptıkları gibi ülkede sınıflar
olduğunu, kendisinin varlıklı sınıflara dayandığını gözlerden saklamaktadır. Bundan ötürü,
emekçi sınıflara ait bütün değerlere ilgisizdir. Evrim gibi bir gerçeği inkâr ederek de bilime
karşı olduğunu kanıtlamaktadır.
Özetlersek son iki yüz yıldır eğitimin amaçları sırası ile bilim ve fenci, Osmanlıcı, Türkçü,
yurtsever, milliyetçi, Amerikancı, kalkınmacı, (öğretmenlerin savunduğu amaçla) devrim için
eğitimci, Türk-İslam Sentezci, çok uluslu şirketlere ucuz eleman yetiştiren, nihayet AKP
elinde gerici-muhafazakâr yetiştiren bir araç olarak kullanılmıştır.
BAĞIMSIZLIKÇI, AYDINLANMACI, HALKÇI
Maarif Müfredatına karşı başta devrimci aydınlar olmak üzere, eğitimciler, emekli ve çalışan
öğretmenler, onların ve işçilerin, memurların sendika ve dernekleri bir püskürtme hareketi
içinde bulunuyorlar. Yalnız bunu yaparken, geçmişte uygulanan eğitim politikalarına takılıp
kalmak yerine, eğitim hedeflerini halkın ihtiyaçlarına yeniden formülleştirmek gerekir.
Eğitim sistemimizin ayrım yapmaksızın bütün halkın ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için bunun
“Bağımsızlıkçı, Aydınlanmacı, halkçı” özelliklere kavuşturulması gerekiyor. Bu görüşü
durmaksızın savunmak ve halkın zihninde güçlü bir biçimde yer atmasını sağlamak, eğitim
için en güçlü düşünsel yatırımdır.
(21 Mayıs 2024)